Математика сабағында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту
Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін оқыту әдістерін зерттеу әдістерімен біртіндеп жақындастыру қажет. Атап айтқанда, дидактикалық бақылауды, оқу құжатының зерттелуі мен құрастырылуын қолдану өте маңызды. Осындай әдістердің пайдаланылуы, оқушылардың алдында тәрбиелеу мен оқыту процестерінің ерекшеліктерін анағұрлым толық ашуға, олардың шығармашылық қызметін жандандыруға мол мүмкіндік береді.
Шығармашылық қабілетті дамыту оқыту үрдісіндегі оқушылардың шығармашылық іс-әрекетіне байланысты. Оқыту үрдісі оқытушы мен оқушылардың мақсатқа бағытталған өзара әрекеттесуінің барысында шәкірттерге білім беру міндеттерін шешуден тұрады. Оның барысында оқушылардың шығармашылық белсенділігі дамиды, практикалық іскерлігі және дағдысы қалыптасады.
Елімізде оқушылардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру мәселелері бірқатар ғылыми зерттеулерге арқау болған (С. Л. Рубинштейн, Г. И. Шукина, А. Н. Леонтьев). Ғалымдардың пікірлеріне сүйенсек оқушылардың шығармашылық іс-әрекет нәтижелері оқушының жеке тұлғасына біліктіліктерінің жетілуіне байланысты.
Ізденімпаздық пен оқушылардың шығармашылық қабілетін ынталандыру бағыттылығының қалыптасуы, оқу сабақтарының ізденімпаздық жағдаяттармен байытылуының педагогикалық міндеттерінің мәнін тусінуі, өз кәсібіне танымдық-шығармашылық қызығушылығын дамытатын, әрі оқушылардың өздерінің мол мүмкіндіктерін жұмылдыру, педагогикалық ой-қиялын, іс-әрекетіндегі саналылықты танытуын талап ететін және т.б. жаңаша сан алуан түрлерін белсенді түрде іздестіруге қосу негізінде жүзеге асады. Оқу-әрқашан саяси, педагогикалық күрес сахнасы. Еліміздің тәуелсіздігі, республикамызыдағы әлеуметтік экономикалық және саяси өзгерістер оқу орны түлектерінен қоғам құруға мәдени және рухани өрлеуге дайын болуды талап етеді.
Оқушылармен жұмыс жасағанда тек оқулықпен ғана шектелмей қосымша тапсырмалар беру арқылы оқушылардың қабілетін арттыруға болады. Мысалы: Жоғары дәрежелі көпмүшені көбейткіштерге жіктеу есептерін қарастырайық:
Берілгені P(x)=6x4+7x3-22x2-28x-8
1.Көпмүше 4 дәрежелі, яғни 4 дәрежелі теңдеудің түбірінің ең көбі төртеу болуы керек.
2.Бос мүше-8 санының бөлгіштерін анықтаймыз. 8-дің бөлгіштері 1;2;4;8 х-тің орнына осы сандарды қойып, қай сан қойғанда көпмүше 0-ге тең болатынын анықтаймыз.
X=2 онда көпмүшені х-2-ге бөлеміз.
6х4+7х3-22х2-28х-8 х-2
6х4-12х3 6х3+19х2+16х+4
________
19х3-22х2
19х3-38х2
________
16х2-28х
16х2-32х
________
4х-8
4х-8
________
0
3. 6х3+19х2+16х+4=0
Бос мүше 4. Бөлгіштері 1;2;4.
x=-2 онда көпмүшені х+2-ге бөлеміз.
6х3+19х2+16х+4 х+2
6х3+12х2 6х2+7х+2
7х2+16х
7х2+14х
2х+4
2х+4
0
4. 6х2+7х+2=0 квадрат теңдеуін шешеміз.
6х2+7х+2=0
Д=49-48=1
Х1=-2/3
Х2=-1/2
5. Көпмүшені мына түрде жазуға болады.
6х4+7х3-22х2-28х-8=(х-2) (х+2) (3х+2) (2х+1)
Көбейткіштерді жеке-жеке нөлге теңестіріп түбірін табамыз.
Х-2=0 х+2=0 3х+2=0 2х+1=0
Х=2 х=-2 х=-2/3 х=-1/2
Сонымен көпмүшенің түбірлері.
Х=2; х=-2; х=-2/3; х=-1/2
Бұл есепті шығару арқылы оқушылардың күрделі есепті шығаруға қабілетінің жететіндігін, ойлау қабілетінің артқанын көреміз. Шығармашылықпен жұмыс жасай отырып математиканың мазмұнын ашамыз. Бұл математиканы сапалы оқытуға мүмкіндік береді.
XXI ғасыр-білімділер ғасыры. Бүгүнгі таңда Республикамыздың жастарының білім алуы, мемлекет дамуындағы өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.
Оқытушы-озық ой мен шынайы практиканың иесі десек, мақсат түпкі нәтижеге қол жеткізу. Ал түпкі нәтиже-ол білім сапасы. Осылай деп қорытсақ , талаптар деңгейіне сай келу – ұстаздардың халық алдындағы төл міндеті.
Математика, ең алдымен оқушылардың дұрыс ойлау мәдениетін қалыптастырады, дамытады және оны шыңдай түседі.
Қазіргі таңда білім сапасын арттыру әр оқытушыдан шығармашылықпен жұмыс жасауды талап етеді. Математика сабағында тарау аяқталған соң оқушылардың тарау бойынша алған білімдерін тексеру үшін сабақты қорытынды сайыс сабақ түрінде өткізуге болады.
Менің өз тәжірибемде: Оқушылардың математика пәніне деген қызығушылығын арттыру, шығармашылық ізденісін, тапқырлығын дамыту мақсатында оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа алдын ала тапсырмалар бердім. Мысалы: I.команда аты, ұраны, төс белгісі, әні болады. Мұнда ескеретін жайт: топтың аты шешімімен, ал шешімі сол топтың ұраны болуы қажет.
И.І.Өмірзақова.
Маңғыстау туризм колледжі,
математика пәні оқытушысы,
Ақтау қаласы
МАҚСАТ
М – математикадан
А – алғырлар
Қ – қарсыластан
С – сескенбей
А – алға
Т – талпынамыз
Қонақтар
Қ – қатырып
О – оқымасақта
Н – ниетімізбен
А – алуан
Қ – қиын
Т – тапсырмаларды
А – ақылмен
Р – реттейміз
ДОСТЫҚ
Д – дүбірлі
О – ойында
С – сыйластықты
Т – татулықты
Ы – ықыласпен
Қ – қалаймыз
II. Топтарға есеп.
III. Суретті жұмбақ мағынасымен (Бұл бөлімде әр топ алдын ала сурет салып келеді, қарсыластар мағынасын ашуы керек)
IV. Математикалық эстафета.
V. Өнер (Үй тапсырмасы).
VI. Өз қолымен… (студенттер өз қолымен жасаған математикалық фигураларын әкеледі).
VII. Капитандар сайысы.
VIII. Ақын жанды болмаған адам, математик те бола алмайды. (С.В.Ковалевская).
Бұл бөлімде өлең құрастырылады, өлеңнің бір жолы беріледі, жалғастырулары керек.
Мысалы: а) Туризм саласын меңгереміз…
ә) Біз жастар жалындаған…
б) Жас маман ел ертеңі…т.б.
Осындай сайыстарды көбірек өткізу арқылы да оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға болады.
Білім алу – батылдық , оны толықтыру –
даналық , ал шебер қолдана білу - өнер!
